In de dagelijkse activiteiten kunnen problemen ontstaan door het werken onder invloed van alcohol, drugs of geneesmiddelen die het reactievermogen beïnvloeden. Volgens de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) kan je niet van medewerkers eisen dat ze meewerken aan een alcohol of drugstest. En toch zijn werkgevers vergaand verantwoordelijk voor de veiligheid op de werkvloer.
Resultaten van alcohol- drugstesten zijn zogeheten ‘bijzondere persoonsgegevens’ die de werkgever, volgens de privacywet, alleen mag verwerken als daarvoor een wettelijke uitzondering bestaat. De Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) beschermt deze gegevens door een algemeen verbod op de verwerking hiervan. Slechts in heel specifieke gevallen, bij hoge uitzondering en alleen onder strikte voorwaarden, mag hiervan worden afgeweken omdat juist bij de verwerking van deze gegevens grondrechten in het geding kunnen komen.
Voor sommige risicovolle beroepen, zoals bijvoorbeeld piloten en schippers, bestaat een wettelijke uitzondering. Voor risicovolle beroepen waarvoor nog geen specifieke wetgeving is, moet volgens de AP dus eerst nieuwe wetgeving gemaakt worden.
Eén van de grondslagen voor verwerking is ‘toestemming’, maar dat is geen reële optie. De manier waarop je toestemming vraagt moet voldoen aan specifieke eisen, zoals ondubbelzinnig, specifiek geïnformeerd én vrijelijk gegeven. Met name dat laatste is lastig in de arbeidsrelatie vanwege de gezagsverhouding. Een werknemer kan een vraag van zijn werkgever moeilijk weigeren.
De AVG laat wel enige ruimte en de AP en de overheid zouden hier ook anders naar kunnen kijken. Wat je altijd kunt doen bij concrete twijfel over de veiligheid (van de medewerker(s) en derden), is het bespreken met de medewerker zelf, maar zeker ook met de bedrijfsarts. Indien er reële twijfels zijn, of een werknemer een (arbeidsveiligheid)risico veroorzaakt, nodig hem dan uit voor een bezoek aan de bedrijfsarts. De bedrijfsarts heeft namelijk wél de mogelijkheid om een werknemer te onderzoeken. En de mogelijkheden voor gedragsverandering met de medewerker te bespreken.
Werkgever blijft aansprakelijk?
Er is nu nog veel onduidelijkheid over de interpretatie van de AVG en de Arbowet in geval van een ongeval of schade en de aansprakelijkheid van de werkgever. Het gevoel overheerst bij mij dat een overtreding van de AVG dan toch minder zwaar weegt dan de gevolgen van een ernstig ongeval of grote schade, veroorzaakt door een werknemer onder invloed van alcohol, drugs of medicijnen.